Στη χώρα των χρυσόβουλων

Σ’ ένα από τα σχολεία που επισκέφτηκε ο αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος -για τον αγιασμό, με αφορμή την έναρξη της σχολικής χρονιάς- εξέφρασε ένα παράπονο. Όπως είπε, το 15ο Δημοτικό Σχολείο, το γνωστό Μαράσλειο, έχει ανεγερθεί σε χώρο που έχει παραχωρήσει η Εκκλησία, αλλά «δυστυχώς, όμως, δεν βλέπω πουθενά μια πινακίδα που να δείχνει αυτή τη προσφορά».
Εκ πρώτης ο αρχιεπίσκοπος έχει απόλυτο δίκιο. Και ο προκάτοχός του, είχε το ίδιο παράπονο. Και αναφερόταν συχνά στο γεγονός ότι σε εκτάσεις της Εκκλησίας, έχουν κτιστεί πανεπιστήμια και νοσοκομεία. Εκείνο που όμως ο μακαριότατος δεν λέει είναι το πώς βρέθηκαν στην ιδιοκτησία της Εκκλησίας οι εκτάσεις αυτές και σε ποιες περιόδους.
Οι περιουσίες των μονών κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας προέρχονταν κυρίως από δωρεές και αυτό γινόταν για να μην πάρουν την περιουσία οι κατακτητές. Οι Τούρκοι τότε διεκδικούσαν και έπαιρναν τις περιουσίες των Ελλήνων, αλλά όχι της Εκκλησίας στην οποία έδειχναν απόλυτο σεβασμό.


Η Εκκλησία με τον τρόπο αυτό μετατράπηκε σε θεματοφύλακα της περιουσίας των Ελλήνων που στην πορεία των χρόνων κράτησε στην κατοχή της και δεν επέστρεψε στους απογόνους εκείνων που της τη δώρισαν. Με νομικούς όρους η περιουσία τής ανήκει, ηθικά όμως λίμνες, κτήματα και πλατείες, ανήκουν στο σύνολο των πολιτών. Γιατί όπως είναι γνωστό, μοναστήρια, μητροπόλεις και τα πατριαρχεία έχουν τίτλους ιδιοκτησίας και για κτήματα και για λίμνες και για πλατείες. Και αυτό δεν έσπευσαν να το εξηγήσουν ποτέ.

Σε όλα τα παραπάνω υπάρχει ένας παράγοντας που δεν θέτουν οι εκπρόσωποι της διοικούσας Εκκλησίας της Ελλάδας, αλλά αντιλαμβάνονται μέχρι τώρα, οι εκπρόσωποι της Πολιτείας. Η αξία των τίτλών που ονομάζονται «χρυσόβουλα».

Μοναστήρια, μητροπόλεις αλλά κυρίως τα πατριαρχεία για να αποδείξουν ότι τους ανήκουν κυρίως εκτάσεις, επιδεικνύουν χρυσόβουλα. Και ένα από τα βασικά επιχειρήματά τους είναι ότι τα χρυσόβουλα δεν αμφισβήτησαν και σεβάστηκαν «όλοι οι κατακτητές μηδέ των Οθωμανών εξαιρουμένων» οι οποίοι μάλιστα έκαναν και δωρεές στις μονές.

Για τον λόγο αυτό η αμφισβήτηση από το ελληνικό δημόσιο των χρυσόβουλων σε κάποιες περιπτώσεις έχει ιδιαίτερη σημασία. Ανεξάρτητα από τι αποφασίζουν τα δικαστήρια υπάρχει ένα ζήτημα όμως το οποίο η Εκκλησία εκμεταλλεύεται και χρησιμοποιεί ως επιχείρημα για να συνεχίσουν να ισχύουν ως τίτλοι τα χρυσόβουλα. Πρόκειται για το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας των λεγόμενων πρεσβυγενών πατριαρχείων (Οικουμενικό, Αλεξανδρείας, Ιεροσολύμων και Αντιοχείας) και Εκκλησιών όπως της Κύπρου και της Αλβανίας διατηρείται στην ιδιοκτησία τους αιώνες τώρα μέσω των χρυσόβουλων. Που αν αμφισβητεί το ελληνικό δημόσιο γιατί να μη τα αμφισβητεί και το δημόσιο στην Τουρκία, την Αίγυπτο, το Ισραήλ, την Παλαιστίνη και τη Συρία.

Επί της ουσίας ο εκβιασμός που θέτουν εκπρόσωποι της Εκκλησίας στην Ελλάδα, συμπυκνώνεται στο ερώτημα: «καλά, εμάς δεν μας σκέφτεστε, τα Πατριαρχεία μας, τα σκέφτεστε;» Όσο για το Μαράσλειο, θα είχε ενδιαφέρον να δούμε πώς κατέληξε στην ιδιοκτησία της Εκκλησίας και ποιος ήταν ο προηγούμενος ιδιοκτήτης.

*Ο Θωμάς Τσάτσης είναι δημοσιογράφος