Του Ανδρέα Ζαμπούκα
Σαν χθες, 11 Μαρτίου, γεννήθηκε το 1922, στην Κωνσταντινούπολη ο Κορνήλιος Καστοριάδης. Ο μεγάλος Έλληνας διανοητής στήριξε την πολιτική του φιλοσοφία σε τρία βασικά πράγματα: Στην αυτονομία, στο όραμα της άμεσης δημοκρατίας και στην δυνατότητα του ατόμου να δημιουργεί το δικό του νόημα μέσα από το «τίποτα» της πολιτικής πραγματικότητας. Όλα αυτά όμως δεν θα μπορούσαν να πραγματωθούν χωρίς τη στέρεα βάση της μικρομεσαίας κοινωνικής βάσης που αποτελεί πάντα τη μεγάλη δεξαμενή της αστικής τάξης και της παραγωγικότητας.
Σε καμία κοινωνία, από την αρχαιότητα ως σήμερα, δεν λειτούργησε η δημοκρατία, χωρίς τα μεσαία στρώματα. Ο Κλεισθένης, ο μεγαλύτερος πολιτικός επαναστάτης στην ιστορία της ανθρωπότητας, έχτισε την Αθηναϊκή Πολιτεία αφού πρώτα δημιούργησε την αστική τάξη. Το φαινόμενο της μικρής αυτονομούμενης πόλης - κράτους αναδύεται ξανά στις ανεξάρτητες πόλεις της βόρειας Ιταλίας κατά την Αναγέννηση, βασιζόμενη ξανά στην συντεχνία των μικροεμπόρων. Ολόκληρος ο δυτικός πολιτισμός μετά τη βιομηχανική επανάσταση, συγκροτείται και αναπτύσσεται πάνω στα βαθιά θεμέλια του αστικού κράτους με πυλώνα πάντα τους μικρομεσαίους και την πανίσχυρη διεισδυτικότητα τους σε νέες μορφές ανάπτυξης και οργάνωσης των κοινωνικών δομών. Με λίγα λόγια, όπου στέριωσε η δημοκρατία, η μεσαία τάξη ήταν ο στυλοβάτης της.
Από την άλλη, αυτές οι δημιουργικές ομάδες των αστών ήταν πάντα και ο στόχος για την χειραγώγηση της δημοκρατίας. Η ελληνική πολιτική πραγματικότητα προσφέρεται για παράδειγμα αποδόμησης αστικού πολιτισμού, που ποτέ άλλωστε δεν μπόρεσε να σχηματιστεί φυσιολογικά μέσα στα όρια του νεοελληνικού κράτους. Ιστορικά, το 1830 που οι Άγγλοι ίδρυσαν το μικρό κρατίδιο των «Αρματολών» ούτε κατά διάνοια δεν συμπεριέλαβαν την αστική ιδεολογία στις δομές του. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, ούτε ο Τρικούπης, ούτε ο Βενιζέλος μπόρεσαν να σχηματίσουν μία σύγχρονη δυτική δημοκρατία πάνω στους αστούς. Ειδικά ο τελευταίος προσπαθώντας να ενώσει τις δυναμικές κοινότητες του ελληνισμού, με το που τις ενέταξε βίαια (ανταλλαγή πληθυσμών), στο ελληνικό κράτος, τις διέλυσε. Το αποτέλεσμα ήταν να δεθούν σταδιακά στο άρμα του κρατισμού και των πελατειακών δικτύων. Και του Καραμανλή οι προσπάθειες απέτυχαν, δεδομένου ότι το μόνο που κατάφερε ήταν να διογκώσει απότομα τις πόλεις με Έλληνες χωρίς ίχνος αστικής συνείδησης και να εδραιώσει τον επαρχιωτισμό ως κυρίαρχη πολιτιστική ιδεολογία.
Όταν πλέον φτάνουμε στη δεκαετία του ΄80 και με την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ, φαίνονται οι πρώτες ελπίδες για ανάπτυξη δημιουργικής κουλτούρας. Εμφανίζεται όμως, ο «σοσιαλιστικός» δαίμονας του ΠΑΣΟΚ και ισοπεδώνει κάθε προσπάθεια. Αντί δηλαδή, να στηρίξει λειτουργικά την διάθεση των μικρομεσαίων στρωμάτων να αναδειχθούν και να ενταχθούν στην παραγωγή, τους υπόσχεται τη «λεία» του κράτους που είχε «καταληφθεί» και τους εγκλωβίζει στην ανυπαρξία.
Όλοι κάνουν πάντα το ίδιο. Θέλουν να ελέγχουν τη μεσαία τάξη γιατί αυτή γονιμοποιεί τη δημοκρατία. Παρακολουθούν τη δραστηριότητα της και σπεύδουν πάντα να την ανακόψουν ή να την διαλύσουν, όταν δουν ότι τα πράγματα γίνονται επικίνδυνα για τους ίδιους. Έτσι και τώρα. Οι εξοντωτικοί φόροι, οι ανύπαρκτες μεταρρυθμίσεις, οι απειλές των κατασχέσεων, η επιμονή της γραφειοκρατίας, ο συγκεντρωτισμός των αποφάσεων, η συνέχιση του διογκωμένου κράτους και η απαξίωση των δημιουργικών θέσεων παραγωγής, δείχνουν τον ανελέητο πόλεμο που έχει εξαπολύσει η κυβέρνηση εναντίον της παραγωγικότητας.
Είναι φανερό ότι το πολιτικό σύστημα αισθάνεται ότι καταρρέει και αντιδρά σπασμωδικά. Δεν εφαρμόζει ούτε μνημόνιο ούτε δέχεται ουσιαστικά τις παραινέσεις της τρόικας. Κάθε φορά που απαιτούνται μεταρρυθμίσεις, αυτοί καταφεύγουν στους φόρους και εμποδίζουν την ανάπτυξη της αγοράς. Κάθε φορά που πρέπει να σπάσουν δίκτυα εξάρτησης, κρύβονται πίσω από «διαθεσιμότητες» και μεσοβέζικες λύσεις. Ούτε το δημόσιο μειώνουν, ούτε τις επενδύσεις ενθαρρύνουν (με τέτοια φορολογία ποιος τρελάθηκε να ανοίξει σοβαρή επιχείρηση...) ούτε και συνδέουν την έρευνα και την καινοτομία με την παραγωγή(πανεπιστήμια...).
Πως λοιπόν να αναδειχτεί η αστική τάξη που θα στηρίξει και τη δημοκρατία; Από ποιες δυνάμεις πιστεύουμε ότι θα ανοίξει ο δρόμος για μια κοινωνία που θα μας απελευθερώνει αντί να δεσμεύει κάθε μας προσπάθεια; O Καστοριάδης και πολλοί άλλοι είδαν το αυτονόητο. Αυτό που η ιστορία του πολιτισμού έχει αποδείξει περίτρανα. Χωρίς αστική ιδεολογία, χωρίς ισχυρή αστική συνείδηση και χωρίς τη δημιουργικότητα της ελεύθερης οικονομίας δεν υπήρξε ποτέ δημοκρατική κοινωνία.
Αυτή τη στιγμή, βιώνουμε ένα «πόλεμο» του πολιτικού συστήματος εναντίον του πυρήνα της δημοκρατίας που είναι η μεσαία τάξη. Προσπαθεί, όπως καταρρέει, να εκδικηθεί και να παλέψει μήπως και επιβιώσει. Αν δεν γίνει κάτι γρήγορα να σωθεί η παρτίδα, πολύ φοβάμαι ότι γρήγορα δεν θα φωνάζουμε μόνο για τους φόρους αλλά και για τη δημοκρατική μας ελευθερία.
azampoukas@gmail.com
Πηγή:www.capital.gr
Σε καμία κοινωνία, από την αρχαιότητα ως σήμερα, δεν λειτούργησε η δημοκρατία, χωρίς τα μεσαία στρώματα. Ο Κλεισθένης, ο μεγαλύτερος πολιτικός επαναστάτης στην ιστορία της ανθρωπότητας, έχτισε την Αθηναϊκή Πολιτεία αφού πρώτα δημιούργησε την αστική τάξη. Το φαινόμενο της μικρής αυτονομούμενης πόλης - κράτους αναδύεται ξανά στις ανεξάρτητες πόλεις της βόρειας Ιταλίας κατά την Αναγέννηση, βασιζόμενη ξανά στην συντεχνία των μικροεμπόρων. Ολόκληρος ο δυτικός πολιτισμός μετά τη βιομηχανική επανάσταση, συγκροτείται και αναπτύσσεται πάνω στα βαθιά θεμέλια του αστικού κράτους με πυλώνα πάντα τους μικρομεσαίους και την πανίσχυρη διεισδυτικότητα τους σε νέες μορφές ανάπτυξης και οργάνωσης των κοινωνικών δομών. Με λίγα λόγια, όπου στέριωσε η δημοκρατία, η μεσαία τάξη ήταν ο στυλοβάτης της.
Από την άλλη, αυτές οι δημιουργικές ομάδες των αστών ήταν πάντα και ο στόχος για την χειραγώγηση της δημοκρατίας. Η ελληνική πολιτική πραγματικότητα προσφέρεται για παράδειγμα αποδόμησης αστικού πολιτισμού, που ποτέ άλλωστε δεν μπόρεσε να σχηματιστεί φυσιολογικά μέσα στα όρια του νεοελληνικού κράτους. Ιστορικά, το 1830 που οι Άγγλοι ίδρυσαν το μικρό κρατίδιο των «Αρματολών» ούτε κατά διάνοια δεν συμπεριέλαβαν την αστική ιδεολογία στις δομές του. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, ούτε ο Τρικούπης, ούτε ο Βενιζέλος μπόρεσαν να σχηματίσουν μία σύγχρονη δυτική δημοκρατία πάνω στους αστούς. Ειδικά ο τελευταίος προσπαθώντας να ενώσει τις δυναμικές κοινότητες του ελληνισμού, με το που τις ενέταξε βίαια (ανταλλαγή πληθυσμών), στο ελληνικό κράτος, τις διέλυσε. Το αποτέλεσμα ήταν να δεθούν σταδιακά στο άρμα του κρατισμού και των πελατειακών δικτύων. Και του Καραμανλή οι προσπάθειες απέτυχαν, δεδομένου ότι το μόνο που κατάφερε ήταν να διογκώσει απότομα τις πόλεις με Έλληνες χωρίς ίχνος αστικής συνείδησης και να εδραιώσει τον επαρχιωτισμό ως κυρίαρχη πολιτιστική ιδεολογία.
Όταν πλέον φτάνουμε στη δεκαετία του ΄80 και με την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ, φαίνονται οι πρώτες ελπίδες για ανάπτυξη δημιουργικής κουλτούρας. Εμφανίζεται όμως, ο «σοσιαλιστικός» δαίμονας του ΠΑΣΟΚ και ισοπεδώνει κάθε προσπάθεια. Αντί δηλαδή, να στηρίξει λειτουργικά την διάθεση των μικρομεσαίων στρωμάτων να αναδειχθούν και να ενταχθούν στην παραγωγή, τους υπόσχεται τη «λεία» του κράτους που είχε «καταληφθεί» και τους εγκλωβίζει στην ανυπαρξία.
Όλοι κάνουν πάντα το ίδιο. Θέλουν να ελέγχουν τη μεσαία τάξη γιατί αυτή γονιμοποιεί τη δημοκρατία. Παρακολουθούν τη δραστηριότητα της και σπεύδουν πάντα να την ανακόψουν ή να την διαλύσουν, όταν δουν ότι τα πράγματα γίνονται επικίνδυνα για τους ίδιους. Έτσι και τώρα. Οι εξοντωτικοί φόροι, οι ανύπαρκτες μεταρρυθμίσεις, οι απειλές των κατασχέσεων, η επιμονή της γραφειοκρατίας, ο συγκεντρωτισμός των αποφάσεων, η συνέχιση του διογκωμένου κράτους και η απαξίωση των δημιουργικών θέσεων παραγωγής, δείχνουν τον ανελέητο πόλεμο που έχει εξαπολύσει η κυβέρνηση εναντίον της παραγωγικότητας.
Είναι φανερό ότι το πολιτικό σύστημα αισθάνεται ότι καταρρέει και αντιδρά σπασμωδικά. Δεν εφαρμόζει ούτε μνημόνιο ούτε δέχεται ουσιαστικά τις παραινέσεις της τρόικας. Κάθε φορά που απαιτούνται μεταρρυθμίσεις, αυτοί καταφεύγουν στους φόρους και εμποδίζουν την ανάπτυξη της αγοράς. Κάθε φορά που πρέπει να σπάσουν δίκτυα εξάρτησης, κρύβονται πίσω από «διαθεσιμότητες» και μεσοβέζικες λύσεις. Ούτε το δημόσιο μειώνουν, ούτε τις επενδύσεις ενθαρρύνουν (με τέτοια φορολογία ποιος τρελάθηκε να ανοίξει σοβαρή επιχείρηση...) ούτε και συνδέουν την έρευνα και την καινοτομία με την παραγωγή(πανεπιστήμια...).
Πως λοιπόν να αναδειχτεί η αστική τάξη που θα στηρίξει και τη δημοκρατία; Από ποιες δυνάμεις πιστεύουμε ότι θα ανοίξει ο δρόμος για μια κοινωνία που θα μας απελευθερώνει αντί να δεσμεύει κάθε μας προσπάθεια; O Καστοριάδης και πολλοί άλλοι είδαν το αυτονόητο. Αυτό που η ιστορία του πολιτισμού έχει αποδείξει περίτρανα. Χωρίς αστική ιδεολογία, χωρίς ισχυρή αστική συνείδηση και χωρίς τη δημιουργικότητα της ελεύθερης οικονομίας δεν υπήρξε ποτέ δημοκρατική κοινωνία.
Αυτή τη στιγμή, βιώνουμε ένα «πόλεμο» του πολιτικού συστήματος εναντίον του πυρήνα της δημοκρατίας που είναι η μεσαία τάξη. Προσπαθεί, όπως καταρρέει, να εκδικηθεί και να παλέψει μήπως και επιβιώσει. Αν δεν γίνει κάτι γρήγορα να σωθεί η παρτίδα, πολύ φοβάμαι ότι γρήγορα δεν θα φωνάζουμε μόνο για τους φόρους αλλά και για τη δημοκρατική μας ελευθερία.
azampoukas@gmail.com
Πηγή:www.capital.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου